Archive for month: styczeń, 2015

Tadeusz Paciorkiewicz podczas nauki w Biskupiej Szkole Organistowskiej, PÅ‚ock 1934. /autor nieznany/

Nauka w tej szkole wciągnęła mnie i przez cztery lata byłem wzorowym uczniem. Jak bardzo nauka w tej szkole pochłonęła mnie może świadczyć fakt, że prawie wszystkie ferie i wakacje nie jechałem do domu i pozostawałem w Płocku aby, mając do dyspozycji wolne instrumenty, gorliwie ćwiczyć. Nic więc dziwnego, że postępując tak przez cały okres studiów miałem ogromną przewagę w nauce nad wszystkimi kolegami. Nieodstępnym moim problemem życiowym były ciągłe braki materialne. Wprawdzie od drugiego roku nauki zarabiałem na wyżywienie graniem i śpiewaniem w kaplicach, najpierw w przytułku dla starców św. Józefa, a potem w kaplicy Szpitala św. Trójcy, to jednak z opłatą za naukę w szkole zalegałem już od drugiego roku i uczyłem się na kredyt. Nie usunięto mnie jednak ze szkoły, być może z powodu moich doskonałych wyników w nauce.

Tadeusz Paciorkiewicz podczas ćwiczeń na organach w Biskupiej szkole Organistowskiej, Płock 1934. /autor nieznany/

Biskupia Szkoła Organistów w Płocku miała za zadanie kształcenie przyszłych organistów parafialnych. Dawała także, oprócz specyficznych przedmiotów zawodowych, możliwość zdobycia, w ciągu czterech lat nauki, podstawowych wiadomości w przedmiotach muzycznych, takich jak: gra na fortepianie i organach, tudzież wiadomości teoretycznych, jak: zasady muzyki, solfeż, harmonia, formy muzyczne, historia muzyki, chorał gregoriański, dyrygowanie chórami itp. Na trzecim roku nauki zacząłem myśleć o tym, co będę robił po ukończeniu szkoły. W żadnym razie nie uśmiechało mi się stanowisko organisty, gdzieś na wiejskiej parafii, bo tak w najlepszym razie zaczynała się praktyka młodego absolwenta szkoły. Nie czekając końca nauki pojechałem do Konserwatorium Warszawskiego, przede wszystkim do profesora Bronisława Rutkowskiego, gdzie uzyskałem konieczne dane programowe egzaminu wstępnego dla kandydatów do klasy organowej. Czekały mnie dwa egzaminy: z fortepianu i organów. Teraz skierowałem całą moją siłę i wytrwałość na przygotowanie nie tylko programu czekającego mnie egzaminu dyplomowego Biskupiej Szkoły Organistów, ale przede wszystkim programu egzaminu wstępnego do Konserwatorium Warszawskiego. Rezultaty tej pracy okazały się bardzo dobre, bowiem na czterdziestu kandydatów tylko ja jeden zdałem na czwarty rok studiów, gdy tymczasem inni absolwenci, podobnych szkół muzycznych, byli przyjęci na pierwszy lub drugi rok studiów. Początek był zachęcający. Był to rok 1936.

Teraz stanęły przede mną problemy: mieszkaniowy, wyżywienia, instrumentu do ćwiczeń, opłata czesnego, kupno ubrania i inne. Wziąwszy zaświadczenie z sekretariatu uczelni, stwierdzające zdanie przeze mnie egzaminu wstępnego na studia, pojechałem do mojego brata Alfreda z prośbą o pomoc materialną. Był on wtedy lekarzem w Daleszycach koło Kielc. Fakt zdania trudnego egzaminu i przyjęcia mnie do wiodącej w Polsce uczelni muzycznej został należycie przez niego oceniony. Był ze mnie dumny. Natychmiast kupił mi nowy garnitur i dał potrzebną sumę pieniędzy na opłacenie pierwszej raty czesnego. Na tym, niestety, kończyła się jego pomoc. Był młodym lekarzem, urządzającym swój dom i gabinet lekarski, nie było go więc stać na więcej, ale i to było wiele. Po rozejrzeniu się w nowym terenie i nawiązaniu kontaktów z nowymi kolegami, a w szczególności z Franciszkiem Wesołowskim, który już wcześniej o rok był studentem, zacząłem organizować swoje nowe życie. Kolega Wesołowski wskazał mi adres dwojga starych, uczciwych ludzi przy ulicy Freta 14, gdzie zamieszkałem. Opłatę za mieszkanie zapewniła mi moja siostra Maria.

…Okres okupacji

/Napisane przez kompozytora w Warszawie, 20 listopada 1995 roku./

Tadeusz Paciorkiewicz na Krakowskim Przedmieściu w Warszawie, 1938 /autor nieznany/

Podczas drugiego roku nauki zatrudniłem się, jako organista przy kościele oo. Jezuitów w Warszawie, przy ulicy Świętojańskiej. Tu równocześnie pracowałem i uczyłem się do roku 1939, to jest do momentu powołania mnie do wojska. Początkowo służyłem w Toruniu, a potem w Wesołej koło Warszawy [2]. Po napaści niemieckiej moja jednostka została skierowana na Wschód. Znane fakty potoczyły się tak szybko, że nie zdążyłem oddać strzału, kiedy Niemcy opanowali te tereny. Większość moich kolegów dostała się do niewoli. Mnie to ominęło dzięki wcześniejszemu przebraniu się w ubranie cywilne [3].Od tej chwili szedłem w kierunku Warszawy, pełen niepokoju o moją narzeczoną Zofię Wiaczkis i jej rodzinę. Znalazłem ją szczęśliwie pod nieco zmienionym adresem w gronie rodzinnym. Mieszkanie ich zostało częściowo zbombardowane. Zacząłem wówczas szukać środków do życia. Na terenie Warszawy nie miałem żadnych szans. Postanowiłem więc odwiedzić ojca, który był u mojego brata Józefa, w rodzinnym Sierpcu.

Tadeusz w 1938 roku /autor nieznany/

W drodze z Warszawy do Sierpca pociąg zatrzymał się w Nasielsku. Zapowiedziano postój na kilka godzin. Była to okazja do odwiedzenia mojego znajomego, bardzo mi przyjaznego, tamtejszego organisty, profesora Jana Bieńka [4]. Przyjął mnie nadzwyczaj życzliwie, a nawet zaproponował mi pracę jako pomocnika w obsłudze wielkiej parafii, jaką był wówczas Nasielsk. Ucieszony tą propozycją pojechałem do ojca w Sierpcu. Zastałem rodzinne miasto bardzo zmienione. Na wielu domach powiewały flagi ze swastykami. Pełno było kręcących się Niemców w mundurach wermachtu i SS. Idąc ze stacji kolejowej, oddalonej kilka kilometrów od miasta, byłem wiele razy legitymowany przez folksdojczów. W Sierpcu i w powiecie było zawsze dużo niemieckich kolonistów, którzy teraz spełniali funkcje donosicieli i niszczycieli ludności polskiej.

Zofia Wiaczkis, narzeczona Tadeusza, 1938 /fot. zakład FOTO MORO Warszawa/

Wreszcie dotarÅ‚em do ojca, który byÅ‚ bardzo przygnÄ™biony tym co siÄ™ staÅ‚o. UradowaÅ‚ siÄ™ moim powrotem do domu. Po bardzo krótkim pobycie u ojca zabraÅ‚em swoje ocalone ubranie i książki i wróciÅ‚em do Nasielska. Tu przebywaÅ‚em blisko rok, pomagajÄ…c panu BieÅ„kowi i udzielajÄ…c prywatnych lekcji gry na fortepianie miejscowym dziewczÄ™tom. W czasie tego pobytu kilkakrotnie przechodziÅ‚em przez „zielonÄ… granicÄ™” do Generalnej Guberni, ponieważ Nasielsk wedÅ‚ug nowego podziaÅ‚u należaÅ‚ teraz do Rzeszy Niemieckiej. Być może w Nasielsku byÅ‚bym jeszcze dÅ‚użej, gdyby nie coraz wiÄ™ksze trudnoÅ›ci z przekraczaniem granicy. Schwytanych bito lub umieszczano w obozach pracy.

Ślub Tadeusza i Zofii Wiaczkis w kościele św. Marcina w Warszawie, 1941 /autor nieznany/

Po załatwieniu wszystkich formalności w Ciechanowie (Bezierk Ziechenau) opuściłem nasielski gościnny dom państwa Bieńków i wróciłem na dawne miejsce przy ulicy Freta 14 w Warszawie. Po kilkumiesięcznym pozostawaniu bez pracy, w ogromnie trudnych warunkach życiowych, trafiła mi się zupełnie przypadkowo praca organisty w kościele św. Marcina przy ulicy Piwnej 10. Był to naprawdę szczęśliwy moment w moim życiu. Oprócz niewielkiego wynagrodzenia otrzymałem dwupokojowe mieszkanie z kuchenką, co umożliwiło mi w 1941 roku zawarcie małżeństwa z moją ukochaną Zosią Wiaczkis.

Od tej chwili zaczęło siÄ™ moje normalne, jak na czas okupacji niemieckiej, życie. KoÅ›ciół Å›w. Marcina nie byÅ‚ parafiÄ…. AdministrowaÅ‚ go miÅ‚y staruszek ks. kan. dr Marcin Szkopowski. Å»eby jakoÅ› wyżyć musiaÅ‚em siÄ™ imać przeróżnych zajęć, jak np. nauczanie Å›piewu w różnych szkoÅ‚ach, miÄ™dzy innymi w tajnym Gimnazjum im. Królowej Jadwigi (dyr. pani Zanowa), w Szkole PrzemysÅ‚owej przy ulicy KonopczyÅ„skiego (dyr. pan LipczyÅ„ski), w szkoÅ‚ach powszechnych przy ulicy Freta 10 i przy ulicy Górczewskiej (obydwie Warszawskiego Towarzystwa DobroczynnoÅ›ci „Res Sacra Miser”). UdzielaÅ‚em również prywatnych lekcji gry na fortepianie i prowadziÅ‚em amatorskie chóry. Wszystko to byÅ‚o bardzo niebezpieczne wobec ciÄ…gÅ‚ych ulicznych Å‚apanek i wywózki na roboty do Rzeszy lub, co gorsze, do obozów pracy.

Tadeusz przy kontuarze organów Konserwatorium Warszawskiego, 1943 /autor nieznany/

Wykonywane przeze mnie prace nie przysłoniły mi głównego celu życia kontynuacji moich studiów muzycznych. Nawiązałem kontakty ze swoimi profesorami: Bronisławem Rutkowskim, Arturem Taubem, Jerzym Lefeldem, a przede wszystkim z Kazimierzem Sikorskim. Wszyscy oni pracowali już w reaktywowanym Konserwatorium pod zmienioną przez Niemców nazwą Staatliche Musikschule in Warschau. Miała to być według okupanta szkoła typu średniego, ale profesorowie realizowali tajnie program Konserwatorium. Troska o stały rozwój wiedzy artystycznej dodawała mi sił do pracy i do przetrwania okropnego czasu okupacji. W 1943 roku zdobyłem dyplom ukończenia studiów w zakresie gry organowej [5]. Wtedy rozpocząłem studia kompozytorskie pod kierunkiem prof. Kazimierza Sikorskiego. Dyplom ukończenia studiów kompozytorskich uzyskałem dopiero w 1951 roku, w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Łodzi.

…W PÅ‚ocku

/Napisane przez kompozytora w Warszawie, 20 listopada 1995 roku./

Tadeusz przy pracy, 1965 /fot. Paweł Paciorkiewicz/

Nasze życie w Warszawie było nadal bardzo aktywne. Córka Antonina i syn Artur kontynuowali naukę w Państwowym Liceum Muzycznym, Paweł zaś w Państwowej Podstawowej Szkole Muzycznej Nr 1. Tylko on nie chciał być muzykiem i po ukończeniu Liceum Ogólnokształcącego Nr 22 wstąpił na Politechnikę Warszawską i został magistrem inżynierem. Dwoje starszych dzieci, Antonina jako pianistka i Artur jako altowiolista, ukończyło Państwową Wyższą Szkołę Muzyczną w Warszawie.

Moje życie w Warszawie stało się bardziej unormowane i bardziej twórcze. Mówiąc skrótowo, skomponowałem tu operę Romans Gdański, wystawioną w Teatrze Wielkim w Łodzi, dwie opery na zamówienie Polskiego Radia w Warszawie (Usziko i Ligeję), nagrane i wykonane w programach Polskiego Radia, a nawet w BBC w Londynie (Usziko) z tłumaczeniem Gołosa na angielski. Na 500-lecie urodzin Mikołaja Kopernika skomponowałem oratorium De Revolutionibus, wystawione z wielkim powodzeniem w ramach uroczystości jubileuszowych w Olsztynie.

Tadeusz gra kolędy w święto Bożego Narodzenia, 1981 /fot. Paweł Paciorkiewicz/

Tu napisałem dalsze koncerty solowe z orkiestrą, łącznie 14: I organowy, puzonowy, altówkowy, harfowy, obojowy, trąbkowy, II organowy, podwójny skrzypcowy i na altówkę, organy i orkiestrę. Tu powstały następne symfonie (III i IV), liczne utwory kameralne, między innymi II Kwartet smyczkowy, Kwintet fortepianowy, uwertury na orkiestrę dętą oraz utwory na chóry a cappella.

W Akademii Muzycznej im. Fryderyka Chopina (wczeÅ›niej PWSM) przeszedÅ‚em kolejno wszystkie stopnie awansów naukowych: docenta, profesora nadzwyczajnego i zwyczajnego. Przez wiele kadencji byÅ‚em dziekanem wydziaÅ‚u pierwszego (kompozycji, dyrygentury i teorii). W latach 1969 – 1971 byÅ‚em rektorem macierzystej uczelni. Wielu studentów ukoÅ„czyÅ‚o pod moim kierunkiem klasÄ™ kompozycji, miÄ™dzy innymi Marta PtaszyÅ„ska, Zbigniew BagiÅ„ski, StanisÅ‚aw Moryto i najmÅ‚odszy z nich Andrzej Matuszewski.

Obecnie jestem na emeryturze. Uczyłem przeszło 45 lat i nie chciałem przedłużać pracy pedagogicznej.

Tadeusz Paciorkiewicz
/Warszawa, dn. 20 listopada 1995 r./